Czy ochrona przyrody zgodnie z prawem UE ogranicza się do obszarów Natura 2000

W powszechnym mniemaniu działanie Dyrektywy Siedliskowej ogranicza się do obszarów Natura 2000.

Zapominamy jednak, iż jedną z integralnych jej części jest załącznik IV, w którym wyszczególnione są gatunki roślin i zwierząt podlegające ochronie w całej Europie. W Załączniku tym znajdziemy wszystkie gatunki z Załącznika II oraz cały szereg gatunków, których w nim nie ma (z częstszych na terenie naszego kraju wymieńmy choćby jaszczurkę zwinkę lub rzekotkę drzewną), i one również są częścią ochrony gatunkowej wynikającej z Dyrektywy 92/43/EEC.
Kolejną Dyrektywą, która ma wielkie znaczenie dla ochrony gatunków roślin i zwierząt jest tzw. Dyrektywa Szkodowa, przetransponowana do polskiego porządku prawnego Ustawą z dnia 13 kwietnia 2007 roku, do której wydane zostały dwa wykonawcze Rozporządzenia Ministra Środowiska.
Co więcej, w polskiej ustawie implementującej Dyrektywę Szkodową zrównano niejako w prawach gatunki z Załącznika IV oraz gatunki podlegające ochronie na mocy prawa krajowego, wymienione w Rozporządzeniach Ministra o ochronie gatunkowej roślin, grzybów i zwierząt – nabrały więc one znaczenia także w punktu widzenia prawa europejskiego.

Konsekwencją wyżej wymienionych aktów prawnych jest konieczność przeprowadzenia, rzetelnej i uwzględniającej aktualne dane naukowe, oceny wpływu przedsięwzięć i planów (o możliwym/potencjalnym wpływie na środowisko przyrodnicze) także dla wszelkich inwestycji potencjalnie szkodliwych dla siedlisk przyrodniczych, chronionych gatunków roślin, grzybów, zwierząt oraz ich siedlisk także poza obszarami Natura 2000.

Jak uczy obecne doświadczenie związane z oceną projektów aplikujących do Regionalnego Programu Operacyjnego – oceny oddziaływania są powszechnie pomijane, a inwestorzy zwalniani z ich wykonywania przez organy ochrony przyrody (wójtów, burmistrzów, prezydentów miast). Jest to praktyka niebezpieczna zarówno dla przyrody jak i dla samorządów – wykonanie inwestycji bez odpowiedniej dokumentacji może być bowiem powodem cofania dotacji przez Komisję Europejską, która może uznać że Państwo Członkowskie (w tym wypadku Polska) nie spełniło wymogów prawa europejskiego w zakresie Dyrektyw dotyczących ocen oddziaływania na środowisko.