[19] Opinia w sprawie szkody w środowisku
Opinia w sprawie wystąpienia szkody w środowisku w wyniku zniszczenia siedliska przyrodniczego ziołorośli górskich 6430 oraz siedlisk gatunków zwierząt: minoga strumieniowego 1096, głowacza białopłetwego 1163, wydry 1355, pluszcza i pliszki górskiej
Zgłoszenie dotyczy prac związanych z budową kanalizacji oraz oczyszczalni ścieków na pograniczu polsko-czeskim przy miejscowości Okrzeszyn (Gm. Lubawka) prowadzonych wzdłuż i na potoku Szkło na długości ok. 2, 5 km (stan na okres dokonanej wizji lokalnej).
W związku z możliwością wystąpienia szkody w środowisku rozumianej w myśl Ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 o szkodach w środowisku i ich zapobieganiu (Dz. U. Nr 75, Poz. 493) na podstawie danych o obszarze Natura 2000 „Góry Kamienne” dokonano wizji terenowej w celu stwierdzenia zniszczeń w zasobach chronionych siedlisk przyrodniczych i gatunków w okresie 25.07-10.08.2009r.
Na długości ok. 2,5 km w pasie o szerokości od kilku do kilkudziesięciu metrów bezpośredniemu zniszczeniu uległy chronione siedliska przyrodnicze: ziołorośla górskie (kod 6430) oraz niewielkie płaty ekstensywnie użytkowanych łąk świeżych (kod 6510).
Ziołorośla mają postać jednolitego pod względem struktury płata rozciągającego się właściwie nieprzerwanie na długości około 2,5 km wzdłuż brzegów potoku Szkło. Płytkie kamienisto-żwirowe gleby oraz wysoki poziom wód gruntowych zapewniają optymalne warunki do rozwoju i występowania tego typu siedliska, które ze względu na specyficzne wymagania ekologiczne (klimatyczne, hydrologiczne, glebowe) zawsze zajmuje stosunkowo niewielkie powierzchnie w dolinach potoków, w miejscach wysięków wód, obszarach źródliskowych.
Podczas prac ziemnych polegających prawdopodobnie na układaniu rur kanalizacyjnych pod powierzchnią ziemi zupełnie zniszczono chronione siedliska przyrodnicze. Obecnie na powierzchni gruntu znajduje się gleba bez jakiejkolwiek pokrywy roślinnej. Zostanie ona najprawdopodobniej skolonizowana przez roślinność siedlisk ruderalnych co spowoduje całkowity zanik ziołorośli w pasie robót budowlanych. Na powierzchni gruntu widoczny jest także gruz budowlany, trudno ocenić czy został on tam zwieziony z innego obszaru dla zasypania wykopów czy też jest to ziemia pochodząca z miejsca prowadzenia prac.
W trakcie prac budowlanych zniszczono zaskakujący duży fragment siedliska ziołorośli występujących wzdłuż potoku Szkło naruszając powierzchnię gleby w pasie kilkunastu metrów podczas gdy zwykle prace związane z prowadzeniem sieci kanalizacyjnej wymagają naruszenia struktury gleby w pasie o szerokości najwyżej kilku metrów.
Dodatkowo w dolnej części miejscowości na długości ok. 300m dokonano „udrożnienia” koryta potoku Szkło. Brzegi potoku zostały pozbawione jakiekolwiek pokrywy roślinnej i utwardzone, dno potoku utwardzono i ujednolicono jego profil poprzeczny, usunięto i zlikwidowano wszelkie „obce” elementy (głazy w korycie potoku, wyrwy w brzegach, konary drzew).
Działania te należy uznać za zdecydowanie negatywnie wpływające na występujące w tym miejscu gatunki związane z naturalnymi szybko płynącymi górskimi i podgórskimi strumieniami o naturalnej linii brzegowej.
Gatunki te to: minóg strumieniowy Lampetra planerii, którego rozwijające się 3-6 lat w nanosach piaskowo-żwirowych larwy są ściśle uzależnione od odcinków cieków wodnych o zróżnicowanej linii brzegowej i nierównomiernego rozkładu prądu wody w korycie. Także samice preferują miejsca o żwirowym dnie, mocno zacienione na założenie specyficznych dołków, w których składana jest ikra. Utwardzenie brzegów, usunięcie nadbrzeżnej roślinności (doświetlenie lustra wody) i ujednolicenie przepływów powoduje zanik preferowanych przez ten gatunek warunków.
Te same czynniki oddziaływają negatywnie na zasiedlającego potok Szkło głowacza białopłetwego Cottus gobio, w przypadku którego antropogeniczne zmiany siedlisk wodnych uważane są za główną przyczynę zaniku wielu stanowisk na terenie kraju. Gatunek ten zasiedla szybko płynące wody, o żwirowym dnie i zróżnicowanej linii brzegowej. Regulacja koryta eliminuje miejsca tarliskowe i żerowiskowe gatunku.
Potok Szkło jest także obszarem występowania innych gatunków zwierząt podlegających ochronie prawnej. Potok na całej długości zasiedlony jest przez wydrę Lutra Lutra (kod 1355), gatunek wymieniony w II Zał. Dyrektywy Siedliskowej. Regulacja koryta, utwardzenie brzegów i likwidacja roślinności wpływa niekorzystnie na gatunek poprzez likwidację potencjalnych kryjówek w brzegach, którymi mogą być nory, ale także bardzo często bardzo gęsta roślinność porastająca brzegi zapewniająca zwierzętom bezpieczeństwo. Ujednolicenie przekroju poprzecznego koryta potoku i eliminacja odpowiednich dla ryb kryjówek ogranicza dostępność bazy pokarmowej dla gatunku.
Potok stanowił także miejsce występowania dwóch gatunków ptaków podlegających ochronie prawnej: pluszcza Cinclus cinclus oraz pliszki górskiej Motacila cinerea. Oba gatunki zależne są od naturalnych odcinków górskich rzek i potoków o szybkim prądzie zróżnicowanym dnie (obfitującymi przede wszystkim w niejednorodności typu głazy, konary drzew) oraz niezniszczonych brzegach. Gniazda ptaki te lokalizują najczęściej w brzegach potoków w miejscach zapieniających bezpieczeństwo dla lęgu takich jak: wystające nad wodę korzenie drzew, zagłębienia w brzegach, półki skalne, itp. Prace przeprowadzone na ok. 300 m odcinku potoku uniemożliwiają założenia gniazda przez oba gatunki i znacznie ograniczają jego wykorzystywanie jako żerowisko.
Choć podjęte działania polegające na budowie sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków w dłuższej perspektywie czasowej poprawiają warunki występowania omówionych wyżej gatunków zwierząt to przyjęty sposób ich przeprowadzenia zdecydowanie negatywnie wpływa na ich występowanie w tym miejscu powodując zanik kluczowych dla gatunków cech środowiska.
Duża powierzchnia zniszczonego chronionego siedliska przyrodniczego ziołorośli górskich sugeruje, iż autorzy przygotowanego Raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 Góry Kamienne, albo nie uwzględnili obecności siedliska ziołorośli górskich w swym Raporcie lub też na etapie wykonywania prac nie uwzględniono ew. zapisów tego Raportu dotyczących szczegółowego sposobu prowadzenia prac w sposób nie naruszając siedlisk przyrodniczych z tak znacznym stopniu.
Podobnie w przypadku działań polegających na regulacji odcinka potoku Szkło nie zastosowano żadnych działań minimalizujących negatywne oddziaływania na przedmioty ochrony obszaru Natura 2000 (minóg strumieniowy, głowacz białopłetwy, wydra) pomimo dostępnej wiedzy o „przyjaznych” dla przyrody metodach zabezpieczania brzegów lub w przypadku niemożliwości ich wprowadzenia (np. z przyczyn technicznych) zastosowania odpowiednich kompensacji przyrodniczych.
Literatura:
Dziuba C. 2006. Występowanie pluszcza Cinclus cinclus w północnej części Sudetów Środkowych. Ptaki Śląska 16: 91-108.
Czapulak A., Fura M., Szeląg D., Witan K., Gramsz B. 2001. Liczebność i rozmieszczenie pluszcza Cinclus cinclus w polskiej części Sudetów. Not. Orn. 42: 159-175.
Czapulak A., Dziuba C., Fura M., Gramsz B., Kwiatkowski M., Sawicka E., Szeląg D., Witan K. 2008. Liczebność i rozmieszczenie pliszki górskiej Motacilla cinerea w polskiej części Sudetów. Not. Orn. 49: 141-152.
Lewandowski W. 2009. Nowe dane o występowaniu wydry Lutra Lutra w Sudetach w latach 2006-2008. Przyroda Sudetów t. 12: 75-86.
